secupTea blog

Sains dan Teknologi Dalam Pelupusan Sampah

1.0 Pengenalan

Apakah yang akan berlaku jika beribu-ribu tan sampah yang kita buang setiap hari terpaksa dikumpulkan dalam satu tempat dan tidak dapat dilupuskan? Kajian menunjukkan rakyat Malaysia secara keseluruhannya menghasilkan kira-kira 16,000 tan sampah sehari yang dikendalikan oleh 168 tapak pelupusan buat masa sekarang. Apa yang kita buang bukan sahaja mendatangkan beban kewangan kepada kerajaan tetapi juga mempunyai kesan langsung kepada alam sekitar dan kualiti kesihatan kita keseluruhannya. Secara purata, setiap rakyat Malaysia menghasilkan 0.8kg. sampah setiap hari. Jumlah ini bertambah besar jika mengambil kira individu yang tinggal di bandar. Penghuni kawasan bandar dianggarkan menghasilkan 1.5kg. sampah setiap hari. Menurut statistik yang dikeluarkan oleh Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan pada tahun 2001, 16,247 tan sampah dihasilkan di Malaysia setiap hari. Negeri Selangor mendahului negeri-negeri lain dengan penghasilan sampah sebanyak 2,955 tan sehari. Ini diikuti dengan Kuala Lumpur (2,634 tan/hari), Johor (2,002 tan/hari), Perak (1,596 tan/hari) dan Kedah (1,383 tan/hari).

Melihatkan data di atas, penghasilan sampah atau sisa pepejal bergantung kepada keluasan sesebuah kawasan, jumlah penduduk dan aktiviti yang dijalankan. Jenis sampah yang terhasil juga berbeza mengikut kawasan. Bagi kawasan bandar, sampah pepejal yang terhasil adalah lebih kompleks berbanding di luar bandar. Sampah yang terhasil adalah dalam bentuk kertas, bahan-bahan kaca, kayu-kayu sisa binaan, bahan-bahan plastik, sisa-sisa makanan, bahan-bahan aluminium dan sebagainya. Isu pelupusan sampah di ibu kota menjadi masalah utama dan tidak berkesudahan. Di Kuala Lumpur saja, tidak kurang 300 kenderaan sampah atau kira-kira 2,500 tan sampah dihantar ke Tapak Pelupusan Sampah Taman
Beringin, Jinjang, sehari untuk dilupuskan. Tapak pelupusan ini adalah satu-satunya tapak pelupusan sampah yang masih wujud di ibu kota dan ia juga sudah nyawa-nyawa ikan..Ia sepatutnya ditutup sejak 1998, namun sehingga hari ini, tapak pelupusan itu masih beroperasi dan terus menyeksa penduduk sekitar.

1.1 :Pengurusan sisa

Pengurusan sisa ialah pemungutan, pengangkutan, pemprosesan, pengitaran semula atau pembuangan, dan pengawasan bahan sisa. Istilah ini biasanya dikaitkan dengan bahan yang dihasilkan oleh kegiatan manusia, dengan pengurusan sisa umumnya dilakukan untuk mengurangkan kesannya pada kesihatan, persekitaran atau estetik. Pengurusan sisa boleh membabitkan pepejal, cecair, gas, atau bahan radioaktif, dengan kaedah dan kepakarannya berbeza-beza. Amalan pengurusan sisa berbeza antara negara maju dengan negara membangun, antara kawasan bandar dengan kawasan luar bandar, dan antara penghasil kawasan kediaman dan penghasil industri. Pengurusan untuk sisa tidak berbahaya bagi kawasan kediaman dan institusi di kawasan metropolitan biasanya merupakan tanggungjawab pihak berkuasa kerajaan tempatan, manakala sisa tidak berbahaya komersil dan perindustrian biasanya merupakan tanggungjawab penjananya.

2.0 Pengurusan Sisa Pepejal di Malaysia

Walaupun Malaysia mempunyai jumlah tapak pelupusan sisa pepejal yang banyak, namun jumlah ini tidak mencukupi untuk menampung jumlah sampah yang dihasilkan. Dianggarkan, sebahagian besar tapak ini akan penuh atau tidak boleh digunakan dalam masa dua tahun lagi. Bukan itu sahaja, kaedah pelupusan sampah jenis ini berisiko tinggi terhadap alam sekitar dan manusia di sekitar kawasan tapak pelupusan itu. Sebagai contoh, tapak pelupusan terbuka boleh memberi kesan kepada sistem tanah dan air di kawasan tersebut. Selain bau busuk, penyakit mata dan kulit juga boleh mengganggu hidup manusia di persekitaran kawasan tapak.

Akibat masalah ruang yang semakin terhad, Malaysia kini beralih kepada teknik pembakaran untuk mengatasi masalah pelupusan sampah. Terdapat tujuh pusat pembakaran mini di Pulau Langkawi, Pulau Tioman, Pulau Pangkor dan Pulau Labuan. Pusat pembakaran mini ini mempunyai kapasiti pengurusan sisa pepejal sebanyak 3-10 tan/hari/unit. Di samping itu, sebuah pusat pembakaran berteknologi tinggi (Thermal Treatment Plant) akan dibina di Kampung Brogo, Semenyih, Selangor. Pusat pembakaran ini mampu menguruskan 1,500 tan sisa pepejal dalam sehari. Sementara itu, di Pulau Labuan juga terdapat sebuah pusat pembakaran yang menggunakan kaedah 'Thermal Oxidation'. Pusat pembakaran ini mampu mengendalikan 40 tan sisa pepejal sehari.

Pembinaan pusat pembakaran dikatakan mampu mengatasi masalah pelupusan sisa pepejal di Malaysia .Ini kerana sistem itu berkeupayaan membakar sampah dengan lebih cepat berbanding pelupusan sampah terbuka. Sistem pembakaran boleh membakar 99 peratus sisa pepejal menggunakan suhu yang tinggi sekitar 500-600 darjah celsius. Melalui kaedah ini separuh dari sisa pepejal yang dihasilkan boleh dibakar setiap hari. Abu hasil dari pembakaran itu pula dikatakan 99 peratus selamat untuk ditanam di mana-mana tapak pelupusan sampah yang sedia ada. Selain dari itu, kaedah pembakaran juga dikatakan mampu membakar kuman-kuman yang terdapat dalam sisa bagi mengelakkan masalah penyebaran penyakit. Dalam masa yang sama, sistem ini telah dibina dengan mengambil kira semua aspek bagi mengatasi masalah jerebu, masalah bau busuk dan pelepasan gas dioksin.

Walaupun kaedah pembakaran menjadi pilihan untuk mengatasi masalah pelupusan sampah yang meningkat, terdapat beberapa perkara yang perlu diambil kira. Pembinaan pusat pembakaran sebenarnya memerlukan sumber kewangan yang sangat tinggi. Misalnya, pembinaan pusat pembakaran mini di Langkawi sahaja melibatkan kos sebanyak RM5.7 juta. Manakala pembinaan pusat pembakaran di ibu kota pula menelan belanja antara RM500 juta hingga RM1 bilion. Dengan kos yang setinggi ini, seluruh rakyat perlu menanggung kos itu secara bersama. Ini tentu sahaja akan menimbulkan rungutan pihak tertentu.

Di samping itu, masalah alam sekitar dan kesihatan manusia yang berpunca dari aktiviti pembakaran juga harus diambil kira. Misalnya masalah jerebu dan masalah gas dioksin akibat pembakaran sisa yang tidak sempurna. Di Jepun, pelepasan gas dioksin merupakan satu masalah yang besar. Ia dikaitkan dengan penyakit kanser, kecacatan bayi dalam kandungan, masalah kulit dan memberi kesan negatif kepada sistem reproduktif manusia. Selain mencemarkan udara, dioksin juga mampu menyerap ke dalam tanah dan air lalu mencemarkan air dan seterusnya mencemarkan tumbuhan, hasil tenusu dan ikan. Kedua-dua masalah ini perlu diambil kira agar tidak mewujudkan masalah lain yang akan menyukarkan kehidupan manusia dan merosakkan alam sekitar.

3.0 Inovasi Pengurusan Sampah

3.1 Konsep Rawat Dan Jana

Konsep pengurusan sampah membabitkan sistem pengumpulan, pengangkutan dan penghapusan yang efisien dan seharusnya sangat efektif, khususnya dari segi teknologi pelupusan. Ini kerana timbunan sampah yang tidak diurus dengan baik akan menimbulkan kesan yang negatif terhadap alam sekitar seperti bau busuk, pengaliran air kotor (leachate) ke dalam sungai dan pembebasan gas merbahaya umpamanya karbon dioksida dan metana daripada tapak pelupusan sampah itu sendiri. Pengurusan sampah di Selangor dan Lembah Klang kini lebih berinovatif dengan adanya loji Bahan Bakar Terbitan atau Refuse Derived Fuel(RDF) yang beroperasi di Semenyih Kajang. Projek perintis ini bermula pada tahun 2006 melalui kerjasama antara Majlis Perbandaran Kajang, firma bumiputra Recycle Energy Sdn Bhd (RESB), Agensi Nuklear Malaysia (Nuklear Malaysia) dan Universiti Putra Malaysia (UPM). Loji RDF ini adalah sistem dua dalam satu yang mampu memproses serta merawat sampah yang dibuang oleh pendudduk setempat dan dalam masa yang sama boleh menjanakan tenaga eletrik daripada sampah terbabit.

3.2 Skematik Proses

Berbanding dengan tempat pelupusan sampah konvensional yang hanya sekadar melambakkan sisa sampah dengan banyaknya, teknologi RDF ini mempunyai mekanisme pintar untuk mengurus dan merawat antara 700 dan 1000 tan sampah dalam sehari. Proses yang digunakan adalah cukup mudah, bermula dari penghantaran sampah ke tempat pengumpulan sisa-sisa pepejal yang terdapat di loji RDF ini. Sistem unik ini mampu untuk membuat pemilihan sampah yang mempunyai bahan boleh bakar agar ia boleh dikitar semula menjadi pelet (butir-butir kecil) yang dinamakan RDF untuk dijadikan sumber bahan api.

RDF yang dihasilkan oleh loji ini mempunyai ciri-ciri kemeruapan yang tinggi, mudah terbakar dan mempunyai nilai kolorifik yang rendah disebabkan kandungan kelembapannya di dalam kadar antara 20 dan 30 peratus. Istimewanya RDF ini ialah ia boleh diubahsuai dan dicampur aduk dengan bahan buangan yang lain mengikut kesesuaian untuk menghasilkan pelbagai jenis pelet yang berlainan jenis dan karakter. Ia juga boleh digunakan sebagai bahan api untuk kilang pemprosesan simen atau kilang penghasilan batu-bata, dek kerana harga pasarannya yang jauh lebih murah berbanding arang batu. Bagi bahan tidak boleh bakar pula, ianya boleh diasingkan secara mekanikal daripada sisa sampah pejal ini.

Bahan yang berguna seperti plastik, kaca, botol, bahan logam dan kertas akan dijadikan bahan kitar semula yang bernilai dan boleh dijual kepada kilang-kilang yang berminat untuk mendapatkannya. Kebaikan sistem inovatif ini ialah pada akhir proses, hanya 10 peratus sahaja amaun sisa sampah pepejal yang tinggal. Bahan lengai ini yang terdiri daripada pasir,batu dan kayu boleh dibuang dengan selamat di tempat pelupusan sampah tanpa meninggalkan sebarang kesan pencemaran.

3.3 Melupuskan sampah cara pyrolisis

Teknologi pelupusan sampah terbaru dan pertama dunia menggunakan teknik pyrolisis - proses pembakaran tanpa oksigen pada suhu yang tinggi di antara 800 hingga 1,1000C - akan menghasilkan sedimen (sisa buangan) yang boleh diguna sebagai baja dan gas pembakaran bagi kegunaan rumah serta menjana kuasa tenaga elektrik. Menurut Pengarah Urusan DRT Technologies Sdn. Bhd., Mohd. Ayub Harun, loji pelupusan sampah menggunakan teknologi pyrolisis amat praktikal didirikan di taman perumahan, kawasan perindustrian, ladang-ladang mahupun hospital. ``Menggunakan teknik mesra alam, teknologi pyrolisis tidak menghasilkan gas-gas toksik yang mencemarkan alam sekitar. Kadar pelepasan dioksin (satu kumpulan sebatian kimia yang wujud di atmosfera dan dihasilkan secara tidak sengaja sewaktu proses pembakaran) juga amat rendah di paras 0.0087ng TEQ/M padu berbanding dengan paras yang dibenarkan di negara-negara Eropah iaitu 0.1 TEQ/m padu),'' katanya.

Masa yang diperlukan untuk memproses 10 tan sampah amat singkat iaitu hanya lapan hingga 12 jam diperlukan untuk memproses 10 tan sampah. Menurut Ayub lagi, kos pembinaan loji tersebut adalah murah berbanding dengan jenis-jenis loji pelupusan yang lain. ``Berbekalkan pelaburan sebanyak RM600,000 hingga RM100 juta, sebuah loji yang boleh memproses satu hingga 500 tan sampah sehari boleh beroperasi. Malah loji ini juga mudah untuk dipindahkan ke tempat lain dengan mudah jika kawasan berkenaan tidak lagi memerlukannya,'' katanya. Menurut Ayub, penggunaan loji berkenaan sangat kos efektif kerana hanya memerlukan lima hingga 15 orang sahaja bagi mengendalikan operasinya yang menggunakan teknologi komputer. Memerlukan keluasan setengah hingga satu ekar tanah saja, satu loji mempunyai reka bentuk mekanikal yang mudah dan selamat boleh didirikan terutama di taman-taman perumahan.

Loji pelupusan itu amat berkesan kerana boleh memproses serta melupuskan pelbagai jenis sampah dan bahan buangan seperti biomas, bahan toksik, sampah kediaman, sampah klinikal, plastik, kayu dan getah. Malah melalui proses pyrolisis ini, kita tidak perlu mengasingkan atau menghancurkan sampah terlebih dahulu. Segalanya boleh diproses sekali gus daripada bahan buangan ladang seperti tandan kelapa sawit, bahan buangan rumah sehingga ke klinik tanpa mengganggu teknik-teknik pemprosesannya. Proses pembakaran menggunakan teknik pyrolisis ini tidak menghasilkan sebarang gas beracun seperti karbon monoksida sebagai bahan buangan akhir. Loji ini tidak menghasilkan bahan akhir lain yang beracun, malah gas pembakaran yang dihasilkan boleh digunakan semula bagi proses pyrolisis yang seterusnya. Selain itu, bahan api tambahan juga tidak diperlukan bagi memulakan semula proses pyrolisis. Malah dengan menggunakan teknik ini setiap tan sampah akan dapat menghasilkan sehingga 300 hingga 350 meter padu gas yang bersamaan 19 hingga 23 silinder gas memasak. Gas itu yang telah dibersihkan mempunyai nilai pembakaran 8,000 kJ/kg hampir sama dengan gas memasak daripada gas asli. Sementara itu sedimen yang terhasil daripada proses pyrolisis boleh digunakan untuk dijadikan baja di taman-taman perumahan.

3.4 : Pelupusan sampah di rumah

Bagi kawasan kecil atau persendirian mungkin anda tidak terfikir untuk memiliki sebuah pelupus sampah sendiri. Tapi sebenarnya teknik pelupusan sampah persendirian ini boleh dibuat dengan menggunakan bahan-bahan yang terbuang. Malah lebih menjimatkan hasil pelupusan boleh digunakan untuk menyuburkan semula kawasan taman di rumah anda. Pelupus sampah sebenarnya mengumpulkan haba yang cukup untuk membakar semua sampah dengan sempurna. Maka dengan itu hasil pelupusan merupakan bahan yang baik untuk menjadi nutrient kepada tanah. Berbanding dengan teknik pembakaran biasa, haba yang tersebar menjadikan banyak sampah yang tertinggal (tidak terbakar), maka pelupusan menjadi sukar terutama sampah yang agak lembab seperti sampah makanan.

Bagi pelupus sampah ringkas boleh dibuat menggunakan tong yang besar dengan menyediakan lubang-lubang udara di bahagian bawahnya. Aliran udara ini yang membantu untuk proses pembakaran berlaku dengan sempurna manakala ruangan di dalam tong memerangkap haba supaya dapat membakar keseluruhan sampah sehingga betul-betul habis.

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghKnVMV-cQPx8mv4UL9s8-lZZxkZsn2JWj12wbzF5pTM-nr2eRtIxas27Ud1VMgXSH7X5RJw8dXOLu29eRuuZF3GMlJIcplqoRHLmkr8cj0NYNTlqWk_Kk69SS092zK9_Yy3vsEc00Xys/s320/IncineratorMT.png

Pelupus sampah ringkas untuk rumah kediaman

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcS2j4qHerSN_v-2cUtYESTH3gSy5cI8HRDnlKwJJzgcUbPfrJ-L

http://www.kosmo.com.my/kosmo/pix/2009/1230/Kosmo/Rencana_Utama/ru_02.3.jpg

Tapak pelupusan sampah pembuangan terbuka memerlukan kos tinggi untuk

dibangunkan semula, selain menurunkan nilai hartanah di kawasan berhampiran.

3.5 Tapak Pelupusan Sanitari

Tapak pelupusan sanitari merupakan satu kaedah yang mempunyai sistem saluran paip untuk menyerap gas Metana yang dihasilkan daripada proses pereputan sampah dalam tempoh tertentu yang kemudian boleh ditukar menjadi tenaga elektrik. Dalam kes Bukit Tagar misalnya, sel di tapak pelupusan yang ditutup pada November 2007, selepas beroperasi selama dua tahun, kini menjana 1.0 Megawatt elektrik yang digunakan bagi tujuan operasi di tapak pelupusan sisa pepejal sanitari itu. Keadaan itu (sistem paip gas) juga boleh mengelakkan risiko berlakunya pembakaran tidak dijangka, ekoran pembebasan gas rumah hijau itu, yang boleh berlaku pada bila-bila masa. Tapak pelupusan sanitari kurang berbau kerana mempunyai penutup harian daripada tanah liat atau plastik yang digunakan menutup sampah dilupuskan untuk mengelakkan risiko bau dan haiwan seperti lalat, tikus dan gagak.

Contoh terkini ialah kebakaran timbunan sampah setinggi 91.4 meter di tapak pelupusan sampah haram di Kampung Sungai Kertas, Gombak awal September lepas, dipercayai ada kaitan dengan pengurusan sampah tidak efektif. Masalah pengurusan sisa pepejal sebenarnya bukan dialami di negara ini sahaja tetapi di negara lain ekoran kerancakan aktiviti ekonomi, peningkatan populasi dan guna tanah terhad.

https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi3fXb9nnxhJzA_OJG84v940oRutoAxiE54zHTjLtUONuR0KaNGXT5THI5TmRBaGLxScrudtAw_p0kfIDtPqaW6wLaUDdwvYnJ2SOZ_mADsebXw-6BBGcES9J3Y19b6sFktMCkkj6r2anY/s320/sampah-2.jpg

Pengurusan tidak menepati piawaian ancam nyawa penduduk sekitar

dan alam semula jadi

https://encrypted-tbn1.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcQFkRDbGEJeY2iygm85irjcY99eMwxPMITl6vir9QzS9LDlHiPrIg

Pusat Pelupusan Sisa Pepejal Sanitari Bukit Tagar

4.0 : Kesimpulan

Tidak dapat dinafikan bukan mudah untuk mengubah minda masyarakat terutama yang berkaitan dengan kebersihan, kitar semula dan penggunaan teknologi terkini. Mengubah minda dan persepsi masyarakat antara cabaran terbesar dan paling sukar. Justeru, dalam perlaksanaan pengurusan sisa pepejal pada masa hadapan adalah perlu dilakukan secara integrasi merangkumi perubahan gaya hidup, 3R (reduce, reuse dan recycle) dan teknologi pelupusan terkini. Kini kerajaan sedang dalam proses untuk meningkatkan penggunaan teknologi pelupusan sampah yang canggih untuk melupuskan sisa buangan. Sebenarnya, di samping pengurusan sisa pembuangan, kita juga harus menumpukan perhatian terhadap isu pengurangan sisa dan sampah itu sendiri. Dari segi ekonomi misalnya, negara kita terpaksa membelanjakan lebih daripada 400 juta ringgit setahun untuk menguruskan sampah yang dihasilkan oleh penduduk negara. Sekiranya negara berjaya mencapai sasarannya, iaitu untuk mengitar semula sekurang-kurangnya 22 peratus daripada jumlah janaan sampah negara, adalah dijangka kita boleh menjimatkan sekurang-kurangnya 88 juta ringgit setiap tahun. Jumlah ini boleh disalurkan kepada projek-projek pembangunan lain yang lebih diperlukan oleh rakyat.

Tanggungjawab untuk menjamin sebuah negara yang bersih bukan sahaja dipikul oleh kerajaan tetapi patut dipikul oleh semua pihak. Untuk membentuk rakyat yang bertanggungjawab kepada alam sekitar, mereka perlulah mempunyai kesedaran.
Untuk memupuk kesedaran di kalangan rakyat, cara yang terbaik ialah melalui pendidikan. Dengan adanya kesedaran pada seseorang individu, dia akan sedar tentang betapa pentingnya kualiti alam sekitar yang tinggi dikekalkan. Pemilihan teknologi pengurusan sisa pepejal merupakan masalah membuat keputusan pelbagai kriteria yang melibatkan penilaian subjektif. Proses pemilihan sukar dilakukan kerana ia berada dalam lingkungan sumber yang terhad. Kerumitan proses ini semakin bertambah apabila melibatkan isu sosial dan sekitaran serta masalah pembiayaan projek. Kesesuaian teknologi menentukan kejayaan program pengurusan sisa pepejal dan ia perlu dipertimbangkan pada peringkat awal perancangan. Kesesuaian teknologi tidak hanya merujuk kepada operasi dan kos mesin yang diimport dari negara maju, tetapi juga merujuk kepada kesesuaian gabungan teknologi. Teknologi yang diterima pakai dari negara maju tidak semestinya efektif untuk negara kita tetapi perlu diubah suai mengikut keadaan tempatan.